Het KILOGRAM gewicht wordt voortaan anders bepaald

 

In Parijs kwamen op vrijdag 16 november 2018 wetenschappers bij elkaar voor een;

historische make-over van onze maten. De maat die het gewicht bepaalt van de bijvoorbeeld kiloknaller in de supermarkt, een pond druiven op de markt, en een grammetje zout ligt veilig opgeborgen onder drie glazen stolpen in een zware kluis in Parijs. Achter een deur met drie verschillende sloten. Dit stuk metaal (platinum en iridium om precies te zijn) is de moeder van alle kilogrammen. De Nederlandse standaard kilo is ervan afgeleid. Net als de ongeveer 50 andere nationale kopieën die er in de wereld van in omloop zijn. Eens in de veertig jaar werden al die kopiekilo’s naar Parijs gebracht om ze met het origineel te vergelijken.

Maar wat bleek de laatste keer (eindjaren 80 van de vorige eeuw)? Alle kilo’s waren ietsje zwaarder geworden. Vijftig microgram om precies te zijn; het gewicht van een zandkorrel. Of was de standaard kilo ietsje lichter geworden? ‘Een kip of het ei verhaal: onmogelijk te bepalen’, zegt metroloog Gert Rietveld, namens Nederland lid van het  Internationale comité  dat de maten beheert (CIPM). ‘Logischerwijs zou je concluderen dat de standaardkilo ietsje lichter is geworden. Maar de standaardkilo is per definitie de standaardkilo. Zelfs als hij valt en er een stukje afbreekt.  Dat geeft hiermee aan dat dit systeem niet ideaal is’.

Ongrijpbaar
Zo’n  jaar geleden hebben wetenschappers zich het hoofd gebroken over een beter meetsysteem. Dat is er nu; vrijdag zullen vertegenwoordigers van zestig regeringen in Versailles over hun voorstel stemmen. In plaats van een brok metaal wordt de KILO voortaan gekoppeld aan de constante van Planck; een naar de natuurkundige Max Planck vernoemde schaal  die onder andere de hoeveelheid energie in licht uitdrukt. Rietveld; ‘De kilo verandert van iets dat je vast kunt pakken naar iets ongrijpbaars; een stabiel getal dat in de natuurkundige wereld quantumdeeltjes is verankerd.’

Laatste meeteenheid
Daarmee is de kilogram de laatste meeteenheid die een complete make-over krijgt; De meter is al sinds 1960 gekoppeld aan een natuurconstante (de lichtsnelheid) in plaats van aan een metalen staaf. Voor meetkundigen in de hele wereld is de herdefinitie van de KILOGRAM dan ook een ingrijpende gebeurtenis, verteld Rietveld. Als lid van het Comité International de Poids et Mesures was hij de afgelopen jaren getuige op de jaarlijkse plechtige momenten dat de kluis open ging, om de enige echte KILOGRAM te inspecteren. ‘We zijn toch jarenlang de hoeders geweest van de kilo. Ik denk dat ik vrijdag wel een traantje moet wegpinken.’

Maar wel van vreugde, verduidelijkt hij Want voor ons dagelijks leven maakt de nieuwe definitie van de kilo geen verschil, voor de wetenschap is dat wel het geval. ‘Met het planckdeeltje als basis kunnen we nauwkeuriger en betrouwbaarder meten. Dat plaveit het pad voor nieuwe technieken en toepassingen die we nu nog niet kunnen overzien.  Net zoals de invoering van de atoomklok als basis voor tijd heeft geleid tot de uitvinding van de TOM TOM en andere route planners.

Jean Henri van Swinden
o.a. schrijver van het boek; 'Onderrigt over het gewigt', zou waarschijnlijk trots geweest zijn. 
van Swinden werd geboren te Den Haag als zoon van de jurist Phillippe van Swinden en Marie Anne Tollosan, nazaten van Franse vluchtelingen. Hij kreeg thuis privé-onderwijs, en studeerde van 1763 tot 1766 wijsbegeerte, natuurkunde, anatomie, fysiologie, botanie en scheikunde aan de Universiteit Leiden. Op 12 juni 1766 promoveerde hij tot doctor in de filosofie op een proefschrift over de aantrekkingskracht. Nog datzelfde jaar werd hij hoogleraar natuurkunde en wijsbegeerte te Franeker, waar hij met grote gedrevenheid verder studeerde, colleges gaf en onderzoek deed. Daarbij ontwikkelde hij grote belangstelling voor de wetenschapsgeschiedenis. Zijn wetenschappelijke productie in Franeker was groot, en in 1776 won hij samen met Charles Coulomb een internationale prijs van de Parijse Académie Royale des Sciences voor zijn werk op het gebied van aardmagnetisme, en de relatie tussen magnetisme en elektriciteit, een jaar later gevolgd door een prijs van de Academie van Beieren. In 1785 verhuisde Van Swinden van Franeker naar Amsterdam waar hij hoogleraar werd aan het Athenaeum Illustre en wijsbegeerte, wis-, natuur- en sterrenkunde doceerde. Dat betekende niet alleen een verbetering van zijn financiële positie, maar hij kreeg ook meer aandacht voor maatschappelijke activiteiten.

Van Swinden voerde in Amsterdam onder andere de huisnummering in, had in 1795 de leiding over de eerste Amsterdamse volkstelling en was voorzitter van een commissie die in 1798 rapporteerde over de toestand van de volksgezondheid.

Van Swinden maakte deel uit van Internationale commissie
tot vaststelling van de meter, die op initiatief van de Franse regering van november 1798 tot juli 1799 in Parijs confereerde, waarna hij zich beijverde om het metriek stelsel in Nederland ingevoerd te krijgen. Hij deed dat onder andere door het houden van lezingen voor het in 1777 opgerichte genootschap Felix Mertis. Deze werden in de tweedelige Verhandeling over volmaakte 'maaten en gewigten' uit 1802 gebundeld.

In 1820 werd het metrieke stelsel in Nederland definitief ingevoerd!

Bronnen:
De Stentor, door Annemieke van Dongen
Wikipedia
Bewerkt, door Gerard J. Warburg